De prijs van moedermelk

T’ley tek dah & t’ley tek da.

Op kantoor heb ik, nieuwsgierig als ik ben, wat vragen over de Khmer-cultuur en gelukkig maakt Saroeun tijd om mij het een en ander uit te leggen. Saroeun is een van de assistenten op kantoor. De Khmer-assistenten (VA’s /Volunteer Assistents genoemd, omdat we maar niet genoeg kunnen krijgen van het gebruik van afkortingen) die voor VSO werken zijn goud waard. Ze vertalen, ze assisteren bij onze werkzaamheden, ze leren ons het nodige Khmer en ze beantwoorden vele vragen over de Khmer-cultuur.

Deze week was ik bezig met het analyseren van onderwijsgetallen. Hoeveel kinderen gaan er naar school in de steden, hoeveel kinderen op het platteland? Hoeveel jongens gaan de complete 9 jaar naar school en hoeveel meisjes? Hoeveel jongens en meisjes gaan er daarna nog 3 jaar naar ‘higher secondary’ school’?

Het valt daarbij direct op dat er meer jongens dan meisjes naar school gaan en het valt op dat de verschillen op het platteland veel groter zijn. Ik denk te kunnen invullen hoe dat komt, maar wil toch graag iets meer weten. Iets meer over de redenen die er in de Khmer-cultuur zijn om jongens ‘meer te gunnen’ dan meisjes.

Dit is wat Saroeun mij erover vertelde:

In de Khmer-cultuur geldt voor alle kinderen dat je je dankbaar en respectvol opstelt…vooral tegenover je ouders. Het Khmer kent hiervoor de term ‘t’ley tek dah’. Dit betekent letterlijk ‘de prijs van de moedermelk’. Het is de dankbaarheid voor het feit dat je moeder je gevoed en grootgebracht heeft.

In de Khmer-cultuur kunnen jongens ‘ t’ley tek dah’ in hun leven terugbetalen door als jongen een korte of langere periode in de ‘wat’(Boeddhistische tempel) te gaan dienen. In deze periode worden de jongens, gekleed in de bekende oranje omslagdoek, ‘ ko’on se’h ’ genoemd. Zij studeren literatuur, leren gedragsregels van de monniken en leven deze periode in nederigheid van de giften van de samenleving. Met de periode als ‘ ko’on se’h ‘ heeft de jongen zijn ‘ t’ley tek dah ’afbetaald.

Voor meisjes bestaat er niet de mogelijkheid om voor korte of langere tijd in de ‘wat’ te wonen en te studeren. Meisjes kunnen daardoor ook nooit ten volle de dankbaarheid voor hun opvoeding aan hun ouders, oftewel ‘ t’ley tek dah ’ tonen. Zij hebben een ‘permanente schuld’ bij hun ouders. Vanwege deze ‘prijs van de moedermelk’ gaan de meisjes akkoord met wat ze door de familie wordt opgedragen. Zij passen op de andere kinderen, zij doen het volledige huishouden zodat de ouders kunnen werken of de meisjes werken om het familie-inkomen aan te vullen en zij zorgen voor de ouders wanneer deze ouder worden.

De meisjes gaan naar school totdat zij voor de familie nodig zijn om andere taken te vervullen. Dat betekent dat veel meisjes hun basisschool-periode mogen afmaken, maar niet doorgaan naar het voortgezet onderwijs.
Er speelt op het platteland nog een andere reden mee om meisjes niet naar het voortgezet onderwijs te sturen. De voortgezet onderwijs-scholen liggen vaak ver van de dorpen waar de meisjes wonen en de ouders willen voorkomen dat de meisjes gevaar lopen op weg naar school.

Meisjes/vrouwen kunnen de prijs van de moedermelk deels ‘laten betalen’ wanneer zij trouwen. Hun man kan de schoonfamilie ‘t’ley tek da’ (bruidsschat) betalen. Hiermee betaalt hij eigenlijk zijn schoonmoeder voor het grootbrengen van zijn vrouw.

Op het platteland wordt nog erg vastgehouden aan deze Khmer-tradities. In de steden volgt men deze tradities niet altijd meer. Rijke families zijn er trots op ook hun dochters voortgezet onderwijs en universiteit te kunnen bieden. Zij kunnen instaan voor de veiligheid van hun dochters en daarmee voor hun toekomst. De arme families in de steden kunnen het zich niet permitteren hun dochters jaren naar school te sturen. Zelfs niet voor halve dagen.

Door mijn gesprek met Saroeun begrijp ik weer wat beter waarom sommige dingen in Cambodja zijn, zoals ze zijn.